Summary

• Page properties (2 modified, 0 added, 0 removed)

Details

Page properties

Title

...	...	@@ -1,1 +1,1 @@
1		-Een Europese meetlat die niet de CO2-doelstelling meet...
	1	+De energietransitie is een kolossale opgave

Content

...	...	@@ -1,6 +1,7 @@
1		-De energietransitie is een kolossale opgave
2		-
	1	+(% class="box infomessage" %)
	2	+(((
3	3	Gijs Zwartsenberg
	4	+)))
4	4
5	5	In 2050 moet onze CO2-uitstoot nul zijn. Het zinnetje is kort, de boodschap helder, en wie zou er geen schone energie willen? De opgave is echter kolossaal. Zo kolossaal, dat maar zelden iemand probeert de omvang te schetsen. Toch is het van belang dat we iets begrijpen van hoe kolossaal deze opgave is, vooral als we in de verleiding komen te denken dat we de luxe hebben om opties uit te sluiten.
6	6
...	...	@@ -8,7 +8,7 @@
8	8
9	9	=== {{id name="_l2y8punoiu7n"/}}**Een Europese meetlat die niet de CO2-doelstelling meet...** ===
10	10
11		-Neem bijvoorbeeld het overzicht ‘Aandeel duurzame energie’ van Eurostat, dat in januari 2020 in NRC verscheen. Landen worden hier vergeleken op hun percentage ‘duurzame energie’.^^[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^1^^>>path:#sdfootnote1sym||name="sdfootnote1anc"]](%%)^^
	12	+Neem bijvoorbeeld het overzicht ‘Aandeel duurzame energie’ van Eurostat, dat in januari 2020 in NRC verscheen. Landen worden hier vergeleken op hun percentage ‘duurzame energie’.^^[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^1^^>>path:#sdfootnote1sym||name="sdfootnote1anc"]](%%)^^
12	12
13	13	[[image:20200126 Eurostat lijstje aandeel duurzame energie.jpg||alt="Energietransitie is grotere uitdaging dan u denkt_html_611434139c883473.png"]]
14	14
...	...	@@ -18,7 +18,7 @@
18	18
19	19	Wat we hier zien is de gemiddelde CO2-intensiteit per opgewekt kilowattuur in Duitsland en Frankrijk in jaar 2022. Voor Duitsland was dat het beste jaar ooit voor de productie van hernieuwbare energie. Frankrijk had juist te kampen met onverwacht veel tegenvallers met kerncentrales die voor ongepland onderhoud dicht moesten en had zijn slechtste jaar in decennia. Op deze [[__timelapse-video __>>url:http://energyforhumanity.org/en/climate-energy/one-year-electricity-map-2017/]]van Energy for Humanity is te zien waarom een hoog percentage hernieuwbare energie niet zomaar leidt tot lage CO2-intensiteit. Overigens lijkt in het jaar 2023 de CO2-intensiteit van Duitse elektriciteit verder toe te nemen, als gevolg van de sluiting van de laatste drie kerncentrales begin 2023, die werd opgevangen door opwekking met – vooral – gas, steenkool en bruinkool.
20	20
21		-Onderstaande grafiek van de Wereldbank geeft de __totale__ gemiddelde CO2-uitstoot per hoofd van de bevolking voor Frankrijk, Duitsland, Nederland en de gehele EU. Deze grafiek omvat dus veel meer dan alleen elektriciteitsopwekking. De verschillen zijn daardoor kleiner, bijvoorbeeld omdat in beide landen bij het transport nog veel fossiele nodig is. Toch is de gemiddelde totale CO2-uitstoot per persoon in Duitsland nog steeds tweemaal zo hoog als die van Frankrijk.^^[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^2^^>>path:#sdfootnote2sym||name="sdfootnote2anc"]](%%)^^
	22	+Onderstaande grafiek van de Wereldbank geeft de __totale__ gemiddelde CO2-uitstoot per hoofd van de bevolking voor Frankrijk, Duitsland, Nederland en de gehele EU. Deze grafiek omvat dus veel meer dan alleen elektriciteitsopwekking. De verschillen zijn daardoor kleiner, bijvoorbeeld omdat in beide landen bij het transport nog veel fossiele nodig is. Toch is de gemiddelde totale CO2-uitstoot per persoon in Duitsland nog steeds tweemaal zo hoog als die van Frankrijk.^^[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^2^^>>path:#sdfootnote2sym||name="sdfootnote2anc"]](%%)^^
22	22
23	23	[[image:Worldbank CO2-emissies EU, Nl, Dl, F.jpg||alt="Energietransitie is grotere uitdaging dan u denkt_html_9fc7215b0706025.png"]]
24	24
...	...	@@ -26,14 +26,14 @@
26	26
27	27	=== {{id name="_jk13hufr974s"/}}**...versus een grimmige realiteit** ===
28	28
29		-De grimmige realiteit waar de wereld als geheel is goed te volgen in de jaarlijkse statistische rapporten van BP, een bedrijf dat al vele jaren de cijfers bijhoudt van het wereldwijde energiegebruik, en dat steeds doet op dezelfde, gedegen wijze. Deze statistieken worden door energiespecialisten tot de betrouwbaarste en best beschikbare bronnen gerekend. Een koele blik op de langjarige wereldwijde trends laat zien dat wereldwijd onze CO2-uitstoot, ondanks de sterke groei van hernieuwbare energie, blijft toenemen.^^[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^3^^>>path:#sdfootnote3sym||name="sdfootnote3anc"]](%%)^^
	30	+De grimmige realiteit waar de wereld als geheel is goed te volgen in de jaarlijkse statistische rapporten van BP, een bedrijf dat al vele jaren de cijfers bijhoudt van het wereldwijde energiegebruik, en dat steeds doet op dezelfde, gedegen wijze. Deze statistieken worden door energiespecialisten tot de betrouwbaarste en best beschikbare bronnen gerekend. Een koele blik op de langjarige wereldwijde trends laat zien dat wereldwijd onze CO2-uitstoot, ondanks de sterke groei van hernieuwbare energie, blijft toenemen.^^[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^3^^>>path:#sdfootnote3sym||name="sdfootnote3anc"]](%%)^^
30	30
31	31	(% style="text-align:center" %)
32	32	[[image:BP statistical Review of World Energy 2022.jpg||alt="Energietransitie is grotere uitdaging dan u denkt_html_49f0f12559dbb136.png"]]
33	33
34		-De reden is dat het wereldwijde gebruik van fossiele bronnen sneller toeneemt dan de groei van hernieuwbare energie. Dat is goed te zien in de linker grafiek. De oranje band bovenaan laat de sterke groei van hernieuwbare energie zien. Punt van aandacht is dat deze voor ongeveer de helft uit biomassa bestaat. Daar komen we later op terug, bij het voorbeeld van de VS. De blauwe band er onder is waterkracht. Dat is een belangrijke CO2-vrije bron, maar met beperkte groeimogelijkheden. Deze blauwe streep gaat daarnaast ook over zoet water, en daar hebben we wereldwijd een toenemend tekort aan, evenals aan de biodiversiteit die door de aanleg van stuwdammen vaak extra onder druk komt te staan. De oranje streep //onder //de blauwe streep van waterkracht is kernenergie. Daar zien we aan de rechterkant een afvlakkende afname van het relatieve aandeel, een afvlakking die ontstaat door uitbouw van kernenergie in de niet-westerse wereld, met name China. De achterblijvende groei van kernenergie in de westerse wereld is slecht nieuws voor de totale CO2-uitstoot van de wereld. Het IPCC heeft al jaren geleden een uitgebreide metastudie gedaan om de CO2-intensiteit van alle energiebronnen op een rij te zetten.^^[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^4^^>>path:#sdfootnote4sym||name="sdfootnote4anc"]](%%)^^ Daaruit kwam naar voren dat kernenergie en windenergie de laagste zogenoemde systeem-uitstoot hebben van alle hier genoemde energiebronnen. In lijstjes zoals het bovenstaande van Eurostat wordt hieraan voorbijgegaan.
	35	+De reden is dat het wereldwijde gebruik van fossiele bronnen sneller toeneemt dan de groei van hernieuwbare energie. Dat is goed te zien in de linker grafiek. De oranje band bovenaan laat de sterke groei van hernieuwbare energie zien. Punt van aandacht is dat deze voor ongeveer de helft uit biomassa bestaat. Daar komen we later op terug, bij het voorbeeld van de VS. De blauwe band er onder is waterkracht. Dat is een belangrijke CO2-vrije bron, maar met beperkte groeimogelijkheden. Deze blauwe streep gaat daarnaast ook over zoet water, en daar hebben we wereldwijd een toenemend tekort aan, evenals aan de biodiversiteit die door de aanleg van stuwdammen vaak extra onder druk komt te staan. De oranje streep //onder //de blauwe streep van waterkracht is kernenergie. Daar zien we aan de rechterkant een afvlakkende afname van het relatieve aandeel, een afvlakking die ontstaat door uitbouw van kernenergie in de niet-westerse wereld, met name China. De achterblijvende groei van kernenergie in de westerse wereld is slecht nieuws voor de totale CO2-uitstoot van de wereld. Het IPCC heeft al jaren geleden een uitgebreide metastudie gedaan om de CO2-intensiteit van alle energiebronnen op een rij te zetten.^^[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^4^^>>path:#sdfootnote4sym||name="sdfootnote4anc"]](%%)^^ Daaruit kwam naar voren dat kernenergie en windenergie de laagste zogenoemde systeem-uitstoot hebben van alle hier genoemde energiebronnen. In lijstjes zoals het bovenstaande van Eurostat wordt hieraan voorbijgegaan.
35	35
36		-In een meer recente studie van de Economische Commissie voor Europa van de Verenigde naties (UNECE) kwamen de CO2-prestaties van kernenergie nog gunstiger naar voren. Maar het gaat niet alleen om CO2, iedere vorm van opwek leidt tot een vraag naar mijnbouwproducten die nodig zijn om de faciliteiten en installaties te bouwen en aan te sluiten. Verschillende opwekvormen leiden tot gebruik van steeds weer andere materialen. In onderstaand diagram, afkomstig uit genoemde studie van UNECE[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^5^^>>path:#sdfootnote5sym||name="sdfootnote5anc"]](%%), geeft een indruk van de materiaalvereisten per opgewekt megawattuur.
	37	+In een meer recente studie van de Economische Commissie voor Europa van de Verenigde naties (UNECE) kwamen de CO2-prestaties van kernenergie nog gunstiger naar voren. Maar het gaat niet alleen om CO2, iedere vorm van opwek leidt tot een vraag naar mijnbouwproducten die nodig zijn om de faciliteiten en installaties te bouwen en aan te sluiten. Verschillende opwekvormen leiden tot gebruik van steeds weer andere materialen. In onderstaand diagram, afkomstig uit genoemde studie van UNECE[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^5^^>>path:#sdfootnote5sym||name="sdfootnote5anc"]](%%), geeft een indruk van de materiaalvereisten per opgewekt megawattuur.
37	37
38	38	(% style="text-align:center" %)
39	39	[[image:UNECE Fig 46 materials requirement of select materials for electricity production.jpg||alt="Energietransitie is grotere uitdaging dan u denkt_html_941d0c59221cbe36.jpg"]]
...	...	@@ -42,9 +42,9 @@
42	42
43	43	=== {{id name="_hnsqbt500nhd"/}}{{id name="_Hlk149144918"/}}**Hoe worden we energie-realist?** ===
44	44
45		-Om de opgave beter te begrijpen kunnen we kijken naar hoe ‘het energiesysteem’ is opgebouwd. Ook hier is het moeilijk om de omvang van de opgave te vatten. Een diagram dat hierbij kan helpen is ook weer een plaatje waarvan de onderliggende cijfers al vele jaren op betrouwbare en consistente wijze worden bijgehouden. In dit geval door het Lawrence Livermore, één van de nationale laboratoria van de VS.^^[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^6^^>>path:#sdfootnote6sym||name="sdfootnote6anc"]](%%)^^ In het onderstaande beeld zijn de de energiestromen van de VS in het jaar 2022 in één overzichtelijk beeld samengebracht.
	46	+Om de opgave beter te begrijpen kunnen we kijken naar hoe ‘het energiesysteem’ is opgebouwd. Ook hier is het moeilijk om de omvang van de opgave te vatten. Een diagram dat hierbij kan helpen is ook weer een plaatje waarvan de onderliggende cijfers al vele jaren op betrouwbare en consistente wijze worden bijgehouden. In dit geval door het Lawrence Livermore, één van de nationale laboratoria van de VS.^^[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^6^^>>path:#sdfootnote6sym||name="sdfootnote6anc"]](%%)^^ In het onderstaande beeld zijn de de energiestromen van de VS in het jaar 2022 in één overzichtelijk beeld samengebracht.
46	46
47		-Waarom krijgt de lezer hier geen Europees plaatje? De reden is dat ik, in de vele jaren dat ik dit debat volg, een plaatje van deze kwaliteit, laat staan een plaatje dat elk jaar een update krijgt, niet heb kunnen ontdekken voor de EU of voor Nederland. Door een toevalligheid brengt de hier gebruikte eenheid, Quads (een enorm grote maat voor energie[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^7^^>>path:#sdfootnote7sym||name="sdfootnote7anc"]](%%)), voor het totaal vrijwel op 100 (namelijk op 100,3). Daardoor kun je de getallen ongeveer lezen als ‘procenten’, en zie je redelijk goed de onderlinge verhouding terug van de onderdelen van onze eigen opgave, zowel voor de EU als voor Nederland. Want daarin verschillen de systemen van de VS, van de EU en Nederland niet zo veel.[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^8^^>>path:#sdfootnote8sym||name="sdfootnote8anc"]]
	48	+Waarom krijgt de lezer hier geen Europees plaatje? De reden is dat ik, in de vele jaren dat ik dit debat volg, een plaatje van deze kwaliteit, laat staan een plaatje dat elk jaar een update krijgt, niet heb kunnen ontdekken voor de EU of voor Nederland. Door een toevalligheid brengt de hier gebruikte eenheid, Quads (een enorm grote maat voor energie[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^7^^>>path:#sdfootnote7sym||name="sdfootnote7anc"]](%%)), voor het totaal vrijwel op 100 (namelijk op 100,3). Daardoor kun je de getallen ongeveer lezen als ‘procenten’, en zie je redelijk goed de onderlinge verhouding terug van de onderdelen van onze eigen opgave, zowel voor de EU als voor Nederland. Want daarin verschillen de systemen van de VS, van de EU en Nederland niet zo veel.[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^8^^>>path:#sdfootnote8sym||name="sdfootnote8anc"]]
48	48
49	49	(% style="text-align:center" %)
50	50	[[image:LLNL 2022.jpg||alt="Energietransitie is grotere uitdaging dan u denkt_html_4b9eedacb78e4de1.png"]]
...	...	@@ -63,7 +63,7 @@
63	63
64	64	Rosling, hij is helaas in 2017 overleden, sprak vaak voor zalen vol enthousiaste jonge mensen die niets liever wilden dan een groene en duurzame wereld. Terecht, vond Hans Rosling, en ik ben dat uiteraard met hem eens! De meeste jonge mensen in zijn gehoor bezaten geen auto, gaven de voorkeur aan de fiets en namen liever de trein dan het vliegtuig. Maar als hij de zaal vroeg wie zijn wasmachine de deur uit wilde doen ging geen enkele hand omhoog. Hij besluit zijn betoog met dit beeld uit de favela, en legt rechtstreeks de lijn met zijn eigen grootmoeder, die haar hele leven wekelijks de was gedaan had door water te koken op een houtvuur, water dat zij uit een Zweedse rivier haalde. Voor Roslings grootmoeder was de wasmachine een mirakel. ‘Ik kan u verzekeren dat deze vrouw in de favela een wasmachine wil’.
65	65
66		-[[image:Energietransitie is grotere uitdaging dan u denkt_html_30f435a67399223d.png||height="586" width="1042"]] En zoals hij in deze onvergetelijke presentatie op youtube uitlegt, ‘komen er boeken uit wasmachines’.^^[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^9^^>>path:#sdfootnote9sym||name="sdfootnote9anc"]](%%)^^ Wie wil weten hoe dat zit, moet even die tien minuten nemen om dit baanbrekende filmpje te bekijken.
	67	+[[image:Energietransitie is grotere uitdaging dan u denkt_html_30f435a67399223d.png||height="586" width="1042"]] En zoals hij in deze onvergetelijke presentatie op youtube uitlegt, ‘komen er boeken uit wasmachines’.^^[[(% class="wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink wikiinternallink" %)^^9^^>>path:#sdfootnote9sym||name="sdfootnote9anc"]](%%)^^ Wie wil weten hoe dat zit, moet even die tien minuten nemen om dit baanbrekende filmpje te bekijken.
67	67
68	68	En er is weinig reden om aan te nemen dat de behoefte zal blijven bij wasmachines. We hebben, willen we als mensheid kans maken om wereldwijd in vrede, welvaart en rechtvaardigheid te leven, enorm veel schone, CO2-vrije energie nodig.
69	69